Açıklama
Bu kitabın ilk bölümü, vakf-ibtidâ müellefâtı ve mushaflar bağlamında vakf-ı lâzım’ın gelişim sürecini konu edinmektedir. Bu meyanda vakf-ı lâzım kavramının vakf-ibtidâ literatüründe ilk olarak hangi âlim tarafından ihdas edildiğini belirlemek için bu alanda telif edilmiş eserler gözden geçirilmiş ve Secâvendî’nin vakf tasnifine ait bir vakf türü olduğu tespit edilmiştir. Bu sebeple Secâvendî’nin vakf tasnifi ve vakf tariflerinden hareketle vakf-ı lâzım’ın lügavî ve ıstılahî anlamı ve böylece vakf-ibtidâ literatüründeki diğer vakf türleri ile benzerlikleri ve farklılıkları üzerinde durulmuş ve özgün bir vakf türü olarak değerlendirilmesi tartışılmıştır. Ayrıca Secâvendî’nin vakf tasnifini tercih eden vakf-ibtidâ eserlerinde ve mushaflarda vakf-ı lâzım’a konu edilen âyetler tayin edilmiş ve hem bu vakf türüne konu olan yerler ve hem de bunların sayısı ile ilgili farklılıklara değinilmiştir.
İkinci bölümde ülkemiz mushaflarındaki 83 vakf-ı lâzım alametinin bulunduğu âyetler; vakf-ibtidâ, i‘râbü’l-Kur’ân ve tefsir ilimleri çerçevesinde incelenmiştir. Bu itibarla öncelikle vakf-ı lâzım alameti konulan her bir kelimede vasl yapılmasının neden olduğu muhtemel i‘rab ve anlam değişikliği belirlenmiş ve buna göre vakf gerekliliğinin gerekçesi anlaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca vaslın sebep olduğu i‘rab değişikliklerine göre mezkûr âyetlerin kategorik bir tasnifi de yapılmıştır.
Üçüncü bölümde ise Secâvendî’nin vakf-ı lâzım olarak tayin ettiği yerlerden hareketle belirlenen vakf gerekçesini hâiz tüm yerlerde aynı vakf türüne yer verilmemesi bazı örnek âyetler üzerinden mukayeseye imkan verecek şekilde tahlile tabi tutulmuştur. Ayrıca Secâvendî’nin vakf tasnifini tercih eden mushaflardaki vakf-ı lâzım alameti bulunan yerlerle ilgili farklılığa dikkat çekilmiş ve bunun muhtemel nedenleri değerlendirilmiştir. Daha sonra vakf-ı lâzım alameti bulunan ya da tarafımızca bu vakf türünün gerekçesini ihtiva ettiğini düşündüğümüz diğer bazı âyetlerin tahlili neticesinde özellikle ülkemiz mushaflarındaki vakf alametleri hakkında bazı soru(n)lara öneriler sunulmaya çalışılmıştır.MEHMET KARA,9786258301748mehmet kara